Enciklopedia
- Germa Q
|
Qamili i vogėl-Muhaxhiri:
|
(1923 Gjakovė 1991)
Rapsod i shquar kosovar i gjysmės sė dytė tė shek. XX.
Enci. Qamili i vogėl vlerėsohet si njė ndėr muziktarėt popullorė mė
tė shquar tė Kosovės. Sipas Shehollit: kėngėt origjinale tė Qamilit, gati
gjithnjė kishin mbizotėrimin e tė interpretuarit me orkestėr popullore
tė traditės qytetare, jo rallė tė kombinuar edhe me instrumenta tradicionalė.
Ndėr kėngėt mė tė dėgjuara tė interpretuara prej tij pėrmendim: Vajtimi
i Avdisė, Shkon bylbyli pėr hava, Kadal dal po vejn pleqnia etj.
Regjistrimet muzikor tė tij janė bėrė pranė Rdio Televizionit tė Prishtinės.
Lit: Sheholli Bahtir,
Tradita e folklorit tonė muzikor nė krijimtarinė e Qamilit tė vogėl,
Gjurmime Albanologjike, Prishitinė 27/1997 etj.
|
Qan me lot
Grabofēi:
|
Shprehje qė nėnkupton
qarjen me lot krokodili.
Enci. Grabofēi ėshtė qėnie e mitologjisė shqiptare. Sipas Fjalorit tė
mitologjisė: pėrfytyrohej si njė gjarpėr i madh me dy kokė, ku zbulonte
vetėm njėrėn dhe me tjetrėn qante sikur ishte i dėshpėruar pėr tė afruar
njėrėzit dhe pėr ti ngrėnė. Njihet si njė qėnie mitologjike qė vazhdimisht
qan me zė.
Lit: Fjalor i
mitologjisė, Tiranė 1987 etj.
|
E qarė:
|
Gjini muzikore dhe
mėnyrė e veēantė e interpretimit popullor.
Enci. E qara vjen prej kėngėtimit tė vajtojcave shqiptare. Ėshtė pėrgjithėsuar
nė pėrdorim nė folklorin tonė muzikor, pėr shkak tė materialeve muzikore
qė citojnė elementė tematike tė sė Qarės, si p.sh tek kabatė me saze.
Tė Qarėn e hasim edhe si gjini muzikore popullore. E qara
luhet me: tambura, llahutė, fyell, gėrnetė, bakllama dhe buzuk. E gjejmė
tė pėrdorur edhe nė formėn e qarė me bot-Gjirokastėr apo e
qarė me vome-Malėshovė, Pėrmet.
|
Qemane:
|
Violinė.
Etim. Nga persishtja qemane.
Enci. E gjejmė tė pėrdorur gjithandej. E konstatojmė edhe si titull kėngė
si p.sh Nė Tarabosh bjen qemanja, regjistruar nė disqet e Odeonit,
me nr. Ab 119, nga shoqėria folklorike e viteve 40 D.Prezja. Shiko
zėrin: dhjoli.
|
Qiteli:
|
Ēifteli.
Enci. Me kėtė emėr e gjejmė tė pėrdorur nė Kosovė. Shiko zėrin: ēifteli.
|
Qypi:
|
Vegėl popullore e
gjinisė membranofone.
Enci. Qypat janė me pėrmasa tė ndryshme. Nė pikėpamje tė ndėrtimit vjen
i gjerė dhe i fryrė nga gryka, dhe ngushtohet nga fundi. Nė grykė vendoset
njė lėkurė e shtrėnguar. Sipas Sokolit: Qypi pėrdoret vetėm nga burrat,
pėr tė shoqėruar ritmikisht kėngėt dhe vallet popullore. Qypi ėshtė njė
vegėl qė ka zėnė vend nė formacionet muzikore me vegla tė qyteteve tė
Shqipėrisė sė Mesme dhe nė Kosovė.
|
Qyteti i vajtimit:
|
Epitet pėr qytetin
e Gjirokastrės nga udhėtari i njohur turk Evlija Ēelebi Sejjahatnamesi.
Enci. Nė udhėpėrshkrimet e tij tė viteve 1660-1664 shkruan se
gjirokastritėt
kanė edhe njė zakon tjetėr tė ēuditshėm: vajtojnė njerėzit qi kanė vdekė
deri shtatė a tetėdhjetė vjet pėrpara. Ēdo tė Diellė gjith far e fisi
i tė vdekunit mblidhen nė njė shtėpi dhe bajnė pėrshpirtje pėr tė ndjerin
tue mbledhė vajtuese me pagesė tė cilat qajnė e vajtojnė me dhimje tė
madhe, me za tė naltė e tė mallėngjyeshėm tue derdhė lot si rrėke. Nė
kėtė ditė nė qytet nuk mund tė qėndrojė njeriu nga poterja e zhurma e
vajtueseve. Unė e pagėzova Gjirokastrėn qyteti i vajtimit.
Lit: Evlija Ēelebi
Sejjahatnamesi, Shqipnija para dy shekujsh, pėrkthyer nga Sali Vuēiterni,
Tiranė 1930 etj.
|