KREU III
TRASHEGIMIA
KULTURORE E PALUAJTSHME
Neni
24
- Objekti i trashėgimisė kulturore kulturore ka kėto shkallė mbrojtjeje:
-
a) nė vrojtium;
-
b) nė mbrojtje
paraprake;
-
c) monument kulture tė kategorisė II
-
ç) monument
kulture tė kategorisė I
- Objektet nė grup emėrtohen sipas rastit : park arkeologjik, qytet-muze,
zone-muze, qendėr historike, qendėr arkeologjike dhe ansambėl-muze.
- Heqja e plotė ose e pjesshme e mbrojtjes nga shteti e njė objekti ose
grupi objektesh tė trashėgimisė kulturore ėshtė e drejtė ekskluzive e organit
qė e ka shpallur atė.
Neni
25
Objekte nėn vrojtim janė tė gjitha objektet nė gjendje rrėnoje,
kėshtjella, objekte kulti, ndėrtime inxhinierike, ndėrtime publike ose tė
luksit, tė ndėrtuara pėrpara vitit 1900 dhe ato nė shfrytėzim, tė ndėrtuara
pėrpara vitit 1944. Ky status shpallet nga Instituti i Monumenteve tė Kulturės
dhe ėshtė i pėrhershėm.
- Ndryshimi ose
heqja e kėtij statusi bėhet me kėrkesė tė pronarit tė
objektit drejtuar Institutit tė Monumenteve tė Kulturės.
- Objekti me
kėtė status nuk mund tė prishet ose ti bėhen ndryshime, pa
miratimin me shkrim tė Institutit tė Monumenteve tė Kulturės.
Neni
26
- Objekt nė mbrojtje paraprake shpallet nga Instituti i Monumenteve tė
Kulturės ēdo objekt me vlera tė veēanta. Ky status ėshtė 6-mujor dhe brenda
kėsaj periudhe ky institucion duhet tė kryejė proēedurat pėr pėrcaktimin e
statusit tė mėtejshėm tė tij.
- Gjatė kėsaj periudhe ndalohet ēdo lloj ndėrhyrje nė gjendjen fizike tė objektit.
Neni
27
Monumente kulture
tė kategorisė II janė tė
gjitha ndėrtimet nė zonat-muze dhe nė ato zona tė mbrojtura tė qyteteve-muze nė
qendrat historike, tė pacilėsuara monumente tė kategorisė I. Ato ruhen nė
vėllime dhe pėrbėrje arkitektonike tė pamjeve tė tyre tė jashtme. Ministri i
Kulturės, Rinisė dhe Sporteve i shpall ato monumente kulture tė kategorisė II.
Neni
28
- Monumente Kulture
tė kategorisė I janė ndėrtimet me vlera tė spikatura
dhe me rėndėsi tė veēantė pėr trashėgiminė kulturore. Ato ruhen nė tėrėsinė e
pėrbėrėsve tė tyre arkitektonikė dhe teknikė.
- Kompozimi i
vėllimeve, trajtimi arkitektonik i pamjeve tė jashtme dhe
tė brendshme, si dhe zgjidhja planimetrike dhe funksionale e kėtyre monumenteve
nuk mund tė ndryshohet.
- Ndėrtimet e reja pranė tyre duhet tė respektojnė distancat e zones sė mbrojtur.
- Ministri i
Kulturės, Rinisė dhe Sporteve i shpall ato monumente kulture
tė kategorisė I.
Neni
29
- Qytet-muze,
zonat-muze, qendrat historike, ansamblet-muze, qendrat dhe parqet arkeologjike
janė kategori objektesh nė grup, qė ruhen nė tėrėsinė e
tyre si komplekse historiko-arkeologjike, monumentale,
arkitektoniko-urbanistike dhe mjedisore dhe pėr kėtė ndalohen ndėrtimet e reja
qė prekin objektet ekzistuese, me pėrjashtim tė rrjetit inxhinierik nėntokėsor.
- Rregullorja
e administrimit pėr kategoritė e objekteve tė mėsipėrme
miratohet nga Kėshilli i Ministrave me propozimin e Ministrit tė Kulturės,
Rinisė dhe Sporteve.
- Monumentet
e kulturės tė kategorisė I dhe II nė qendrat historike,
qytetet-muze dhe ansamblet-muze mund tė shfrytėzohen edhe pėr funksione tė
tjera, qė nuk cenojnė nė asnjė mėnyrė vlerat e tyre. Aty mund tė vendosen
institucione shtetėrore ose private, si muze, biblioteka, atelie monumentesh,
fototeka, galeri artesh dhe ekspozita tė ndryshme.
Neni
30
Institucionet
e specializuara tė fushave tė
trashėgimisė kulturore, organet e qeverisjes vendore dhe pronarėt ose
poseduesit e objektit kanė tė drejtėn e propozimit pėr shpalljen e njė objekti
monument kulture. Propozimi i drejtohet Ministrit tė Kulturės, Rinisė dhe
Sporteve.
Neni 31
- Qytet-muze,
zonat-muze, zonat arkeologjike, qendrat historike, ansamblet-muze dhe parqet
arkeologjike shpallen tė tilla me vendim tė Kėshillit
tė Ministrave pas propozimit tė Ministrit tė Kulturės, Rinisė dhe Sporteve.
- Heqja e plotė ose e pjesshme e shkallės sė mbrojtjes nė monumentet e
kulturės bėhet me vendim tė po atij organi, qė e ka vendosur atė.
Neni
32
-
Pėr monumentet e kulturės pėrcaktohet njė sipėrfaqe toke ose trualli
pėrreth, si zone mbrojtėse, nė pėrputhje me vlerat e tyre arkitektonike, me
pėrshtatshmėrinė e tyre urbanistiko-estetike, me rrethinėn dhe me rrethanat
ekologjike.
- Pėrmasat e zones sė mbrojtėse pėrcaktohen nga organi qė shpall
monumentin, sipas studimit tė bėrė nga Instituti i Monumenteve tė Kulturės.
Neni
33
- Gėrmimi, restaurimi, pėrdorimi dhe ēdo veprim tjetėr nė monumentet e
kulturės, si dhe ēdo ndryshim nė truallin e vėnė nė mbrojtje rreth tyre, bėhet
vetėm me autorizimin e Institutit tė Arkeologjisė ose Institutit tė Monumenteve
tė Kulturės.
- Ndalohet gėrmimi me karakter arkeologjik dhe pėrdorimi i aparaturave
metalkėrkuese nga njerėz ose subjekte tė paautorizuara.
Neni
34
Njėsitė e qeverisjes vendore bashkėpunojnė me
Institutin e Monumenteve tė Kulturės dhe Institutin e Arkeologjisė pėr ruajtjen
dhe mbrojtjen e objekteve tė trashėgimisė kulturore, qė ndodhen nė territoret
nė juridiksionin e tyre. Ministria e Kulturės, Rinisė dhe Sporteve pėrcakton
mėnyrat e bashkėpunimit.
Neni 35
Punimet e mirėmbajtjes, tė restaurimit dhe tė
rigjallėrimit tė monumenteve tė kulturės kryhen me fondet e dhėna Ministrisė sė
Kulturės, Rinisė dhe Sporteve nga Buxheti i Shtetit, pasi tė jetė miratuar
plani i kėtyre punimeve nga Instituti i Monumenteve tė Kulturės.
Neni
36
- Nė monumentet e kulturės tė kategorive I dhe II, prone e subjekteve
joshtetėrore, shteti pėrballon tė gjitha shpenzimet pėr ruajtjen e vlerave
historiko-artistike, tė cilat nuk lidhen me qendrueshmėrinė e objektit.
- Punimet e
tjera tė restaurimit pėr kėto monumente pėrballohen nė masėn
:
- Kur pronari
joshtetėror i monumentit tė kulturės nuk ka fonde pėr
kryerjen e punimeve tė restaurimit, pas planifikimit tė kėtyre punimeve, shteti
ndėrmjetėson pranė bankave pėr pėrfitimin e kredive afatgjata me kushte
lehtėsuese.
- Kur pronari
kundėrshton kredinė dhe kur monumenti ėshtė nė rrezik
shembje, punimet e restaurimit bėhen edhe pa pėlqimin e tij nga Instituti i
Monumenteve tė Kulturės ose edhe nga subjekte tė tjera tė licencuara pėr kėtė
qėllim. Pas pėrfundimit tė punimeve, pronari detyrohet tė paguajė pjesėn e vet
tė shpenzimeve, nė pėrputhje me nenin 36 tė kėtij ligji.
Neni 38
Ēdo vendim i marrė nga kėshillat e rregullimit
tė territoreve pėr ndėrhyrje ose ndėrtim nė zonat e shpallura monument kulture
ose zone e mbrojtur pranė njė monumenti kulture, pavarėsisht nga pronėsia,
ėshtė I pavlefshėm.
Neni
39
Monumentet e kulturės mund tė rijetėzohen pėr qėllime administrative
dhe socialkulturore, me kusht qė funksioni i ri tė mos dėmtojė vlerėn e
monumentit.
- Nė ēdo rast, shfrytėzimi i monumenteve tė kulturės lejohet vetėm pasi
tė jetė lidhur kontrata ndėrmjet pėrdoruesit dhe pronarit, i cili ėshtė i
detyruar tė vėrė nė dijeni Institutin e Monumenteve tė Kulturės.
- Vendosja e
materialeve publicitare nė objektet monument kulture bėhet
nė raste tė veēanta festivo-kulturore dhe ka karakter tė pėrkohshėm.
- Veprimtaritė kulturore nė objektet monument kulture bėhen vetėm nė
rastet kur ato nuk rrezikojnė ose cenojnė vlerat e tyre.
- Ministri i
Kulturės, Rinisė dhe Sporteve jep lejen pėr
organizimin e
veprimtarive kulturore dhe vendosjen e materialeve publicitare.
Neni
41
Kėrkimet, sondazhet dhe gėrmimet arkeologjike nė
tė gjithė territorin e Republikės sė Shqipėrisė janė monopol i shtetit
shqiptar.
Neni
42
- Veprimtaritė e pėrshkruara nė nenin 41 realizohen nga Instituti i
Arkeologjisė.
- Kėto veprimtari kryhen nė bazė tė bashkėrendimit tė punėve ndėrmjet
Institutit tė Arkeologjisė dhe Institutit tė Monumenteve tė Kulturės.
- Pėr realizimin e kėtyre veprimeve mund tė bashkėpunohet edhe me
institucione tė tjera tė specializuara, shtetėrore ose private, vendase ose tė
huaja. Kėto bashkėpunime bėhen nė bazė tė marrėveshjeve ose kontratave dy ose
shumėpalėshe. Pėrjashtohet ekskluziviteti i institucioneve tė huaja. Pėr
bashkėpunimin, nė ēdo rast, merret miratimi nga organi mė i lartė.
- Qendrat, zonat
dhe parqet arkeologjike pėrcaktohen nga Instituti i
Arkeologjisė dhe Instituti i Monumenteve tė Kulturės. Nė territoret, qė hyjnė
nė kėtė grup, ėshtė e ndaluar ēdo lloj ndėrhurjeje me karakter ndėrtimor ose
veprimtari tė tjera qė i dėmtojnė ato.
- Zonat arkeologjike
nė studim pėrcaktohen nga Instituti i Arkeologjisė
dhe Instituti i Monumenteve tė Kulturės. Ēdo ndėrhyrje nė kėto zona kryhet nė
prani tė specialistėve tė kėtyre institucioneve.
Neni
44
Objektet arkeologjike,
tė gjetura gjatė
gėrmimeve arkeologjike, janė prone e shtetit shqiptar.
Neni
45
Personat fizikė ose juridikė, qė zbulojnė ose
gjejnė, nė mėnyrė tė rastėsishme, objekte tė trashėgimisė kulturore, janė tė
detyruar qė brenda 20 ditėve tė njoftojnė organet vendore tė kulturės,
Institutin e Arkeologjisė dhe Institutin e Monumenteve tė Kulturės, duke
deklaruar mėnyrėn dhe vendin e gjetjes. Pas dokumentimit tė objektit, komisioni
i ngritur pėr kėtė qėllim me specialistė tė kėtyre institucioneve pėrcakton
vlerat dhe vendos pėr statusin e mėtejshėm tė objektit, si dhe shpėrblimin e
kėtij personi.
Neni
46
Pėr ndjekjen e gjetjeve rastėsore arkeologjike,
qė dalin gjatė punimeve bujqėsore, ndėrtimit tė veprave inxhinierike ose
konstruksioneve ndėrtimore dhe marrjen e masave tė shpėtimit tė kėtyre vlerave,
nė rastet kur ato nuk pėrballohen nga strukturat e Institutit tė Arkeologjisė
ose tė Institutit tė Monumenteve tė Kulturės, organizohen struktura tė veēanta,
tė pėrkohshme, me urdhėr tė Ministrit tė Kulturės, Rinisė dhe Sporteve.
Neni
47
Nė rastet e ndėrtimeve tė mėdha nė territore nė
pronėsi shtetėrore ose private, si rrugė, autostrada, aeroporte, porte, vepra
industriale, qendra tė reja banimi, investitorėt janė tė detyruar qė, gjatė
procesit tė projektimit dhe zbatimit tė projektit, tė kėshillohen me
specialistė tė Institutit tė Arkeologjisė dhe Institutit tė Monumenteve tė
Kulturės. Specialistėt kryejnė kontrollin e zones dhe pėrgatisin
dokumentacionin pėrkatės. Kur zona pėrmban vlera tė rėndėsishme arkeologjike,
etnografike ose gjurmė tė arkitekturės sė lashtė ose tradicionale, projekti
duhet tė ndryshojė. Propozimi pėr ndryshime bėhet nga institucionet qė kanė
kryer kontrollin dhe shpenzimet pėr kėto ndryshime pėrballohen nga investitori.
Neni
48
Kur, pas fillimit tė punimeve, zbulohen rastėsisht gjurmė ose objekte
me vlera arkeologjike-etnologjike, punimet ndėrpriten menjėherė.
Drejtuesit dhe investitorėt e
punimeve njoftojnė, brenda tri ditėve, organet e qeverisjes vendore, Institutin
e Arkeologjisė dhe Institutin e Monumenteve tė Kulturės, tė cilėt bėjnė
kontrollin pėrkatės, relatojnė pėr vlerat e gjetura dhe bėjnė propozimet
pėrkatėse pėr vazhdimėsinė ose jo tė punimeve.
- Nėse gjetjet janė me vlera tė rėndėsishme, punimet e filluara mund tė
pėsojnė ndryshime ose tė ndėrpriten pėrfundimisht. Vendimi nė kėtė rast merret
nga organi qė ka autorizuar fillimin e punimeve.
- Nė rastin kur punimet pėsojnė ndryshime, tė gjitha shpenzimet pėr to,
si dhe shpenzimet pėr kėrkimet shkencore, veprimtaritė e nevojshme restauruese
ose konservuese, mbulohen 100 pėr qind nga investitori.